Wschodnia sztuka walki Aikido

„W Europie po raz pierwszy aikido pojawiło się we Francji w 1951 roku kiedy to Minoru Mochizuki, instruktor judo zaczął nauczać niektórych technik aikido. Wynikało to z faktu, że był on także uczniem Morihei Ueshiby. W tym samym czasie oddelegowano do Francji instruktora z Japonii – Tadashi Abe. Można stwierdzić, że pierwsze informacje o aikido trafiły również do Polski wraz z instruktorami judo, bądź też tymi, którzy interesowali się ju-jitsu.

Jak podaje Marek Woźniak, w książce pod tytułem „Aikido – japońska sztuka walki”, osobą kojarzoną z tym okresem jest Zbigniew Krajewski. Z tego samego źródła dowiadujemy się, że wtedy też powstała pierwsza poświęcona aikido interesująca praca magisterska, którą napisał Stanisław Kost, obecnie specjalista od rehabilitacji. Jednak zgodnie z „Historią aikido, napisaną przez Grażynę Borowską, Eugeniusza Głowińskiego i Marię Ptaszyńską, a która została opracowana w Stoczniowym Ośrodku Metodyki Aikido w Szczecinie, pierwsze próby, jeszcze przed Zbigniewom Krajewskim, na gruncie polskim podjął Adam Nicgórski. Według tej publikacji, był on Francuzem, który w 1952 roku przyjechał do naszego kraju, aby rozpocząć studia w Akademii Wychowania Fizycznego. Wtedy podobno założył sekcję aikido, w której praktykowało kilkanaście osób. Jednak brak kontynuacji spowodował, że ślad po działalności tamtej sekcji zaginął. To samo źródło podaje, że następna próba podjęta została dopiero w latach 60, kiedy to trener warszawskiego klubu Józef Kowalski założył sekcję aikido. Niestety także w tym przypadku inicjatywa nie została podjęta i sekcja rozwiązała się.

Nie mamy zatem wielu śladów, ani dowodów czy i w jakim zakresie aikido pojawiło się w tamtych latach w Polsce. Dlatego też za datę i początek rozwoju aikido w naszym kraju przyjmujemy rok 1976. Wtedy to Marian Osiński, zawodnik judo, założył i uruchomił pierwszą w Polsce sekcję aikido w Szczecinie. Rozpoczęła ona działalność zgodnie z naszą wiedzą, 3 stycznia 1976 roku przy Ognisku TKKF „ORKAN”; Jest to o tyle ważne, że dopiero jej uruchomienie zapoczątkowało stały i nieprzerwany rozwój aikido w Polsce. Wszyscy, którzy później ćwiczyli aikido, i wszystkie kluby, które później powstały, w pośredni lub bezpośredni sposób wiązały się z tą pierwszą sekcją. Dlatego też ową kontynuację traktujemy jako rozstrzygający wyznacznik punktu początkowego. Jak zwykle, na początku rozwoju nowego ruchu był ogromny zapał, ale też i wiele nieporozumień. Wynikały one z małej wiedzy i słabego dostępu do materiałów informacyjnych, jak również braku wysoko kwalifikowanych instruktorów.

Końcówka "do" w słowie "aikido" wskazuje na duchową ścieżkę, w przeciwieństwie do końcówki "jutsu" w słowie "aikijutsu", oznaczającej system technik. Wielu ludzi uważa to rozróżnienie za istotne także w przypadku iaijutsu i iaidō, jujutsu i judo oraz kenjutsu i kendo. Istnieje także opinia, że ten rozdział jest nienaturalny i historycznie nieprawidłowy. Na potwierdzenie tego drugiego poglądu jest przytaczany argument, że aikido obejmuje zarówno drogę (do) jak i aspekt techniczny (jutsu).

Morihei Ueshiba nauczał, że pomimo znaczenia doskonałego opanowania techniki, nie jest to ostateczny cel treningu. Uczył, że wartości poznawane poprzez trening fizyczny są uniwersalne i powinny być używane we wszystkich aspektach życia. Powiedział kiedyś, że uczy swoich uczniów nie tego, jak poruszać nogami, lecz jak poruszać umysłem.

Wśród szkół aikido panuje wielkie zróżnicowanie pod względem nacisku kładzionego na technikę, wartości i elementy duchowe. W dużej mierze zależy to od okresu, w którym twórca danego nurtu ćwiczył pod kierunkiem Ueshiby. W miarę postępu lat jego styl stawał się bardziej miękki, płynny i wymagał coraz mniej siły fizycznej. Od jego śmierci powstało wiele interpretacji tego faktu. Niektórzy twierdzą, że był to wynik przesunięcia jego koncentracji na duchowe aspekty sztuki, podczas gdy inni uważają, że był to naturalny efekt coraz większej biegłości Ueshiby w wykonywaniu technik. Wynikiem tych zmian jest to, że wcześni uczniowie Ueshiby przeważnie koncentrują się na fizycznym wymiarze technik, podczas gdy uczniowie z ostatniego okresu jego życia w większym stopniu zwracają uwagę na wymiar duchowy. Nie jest to jednak ogólnie obowiązująca reguła, szczególnie, że konkretne podejście zależy od każdego nauczyciela. Część aikidoków uważa „fizyczne – duchowe” za sztuczny rozdział lub nieudaną próbę kategoryzacji stylów aikido.

Przykładem stylu skoncentrowanego bardziej na duchowych ideach aikido niż jego aspekcie fizycznym jest Ki Society.

 W aikido stosuje się system stopni uczniowskich kyū i mistrzowskich dan, typowy dla sztuk walki wywodzących się z Japonii. Osoba początkująca nie posiada żadnego stopnia (mo kyu). Przeciętnie po 6 miesiącach może uzyskać najniższy stopień 12 kyu i przy każdym kolejnym egzaminie (który także następuję w odstępie ok. 6 mies.) może zdawać na kolejne. Klasyfikacje stopni od najmniej zaawansowanego kyu.

• 12 kyu
• 11 kyu
• 10 kyu
• 9 kyu
• 8 kyu
• 7 kyu
• 6 kyu
• 5 kyu
• 4 kyu
• 3 kyu
• 2 kyu
• 1 kyu

Zazwyczaj stopnie od 12 stosuje się dla dzieci i dodaje odpowiednie kolory dla pasów, gdzie każda szkoła może delikatnie modyfikować ich kolejność, jednak najczęściej odnoszą się do stopni jak w judo. Tradycyjnie rozpoczyna się od 6 kyu z białym pasem aż do stopnia dan, gdzie otrzymuje się pas czarny. Kolejość od stopnia najmniej zawaansowanego dan:

• 1 dan
• 2 dan
• 3 dan
• 4 dan
• 5 dan

Przy czym są to stopnie techniczne, dalsze (do 8) otrzymuje się za zasługi na rzecz aikido.

Rozwój Aikido

Morihei Ueshiba, noszący tytuł ō-sensei (jap. 翁先生 szacowny mistrz), opracował aikido, opierając się na swoich doświadczeniach z Daitō-ryū oraz walki za pomocą włóczni yari i krótkiego kija jō. Jednak prawdopodobnie największy wpływ na formy aikido miała sztuka walki japońskim mieczem katana. W wielu przypadkach ruchy osoby ćwiczącej aikido przypominają ruchy szermierza bez miecza. Występujące w aikido uderzenia shōmen-uchi i yokomen-uchi wywodzą się z ataku z bronią, a odpowiadające im techniki – z form odbierania broni. Część szkół aikido nie uwzględnia ćwiczeń z bronią. Inne, jak Iwama-ryū, dużą część czasu poświęcają na trening z drewnianym mieczem bokken, kijem jō i nożem tantō.

Morihei Ueshiba rozwijał swoją sztukę walki przez większą część życia. W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku nauczał jej pod nazwą aiki-bujutsu („sztuka walki aiki”), a następnie aiki-budō („droga walki aiki”). W 1944 po raz pierwszy użył na jej określenie nazwy aikido.

W 1940 została zawiązana Fundacja Aikikai, której pierwszym przewodniczącym został syn Morihei Ueshiby, Kisshōmaru Ueshiba. Fundacja ta do dziś jest najważniejszą organizacją w świecie aikido. Jednym z jej podstawowych zadań jest propagowanie aikido na świecie.

Aikido trafiło na Zachód w 1951, gdy Minoru Mochizuki odwiedził Francję. W Stanach Zjednoczonych zostało wprowadzone w 1953 przez Kenji Tomiki i następnie przez Koichi Tohei. W Wielkiej Brytanii pojawiło się w 1955, a w Niemczech i Australii w 1965. W Polsce pierwsza sekcja aikido powstała w 1976. Obecnie dojo aikido znajdują się prawie na całym świecie.

W 1975 powstała Międzynarodowa Federacja Aikido (IAF – International Aikido Federation), powołana przez Fundację Aikikai i narodowe organizacje aikido na świecie. IAF jest członkiem GAISF (The General Association of International Sports Federations). Jednym z zadań IAF jest prezentacja aikido jako dyscypliny pokazowej podczas World Games (Igrzysk Sportów Nieolimpijskich, organizowanych pod patronatem MKOL). W skład IAF wchodzi 43 organizacji narodowych aikido. Polska jest reprezentowana przez Polską Federację Aikido.